ΤΟ ΠΑΝΘΕΟΝ ΚΥΠΕΛΛΟΥ ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΡΙΩΝ & EUROLEAGUE (PART 1)

Για άλλη μια φορά, ενόψει του final4 της Euroleague, που θα διεξαχθεί το τριήμερο 28-30 Μαΐου, φιλοξενούμε ένα ρετρό - αφιέρωμα, από τον καλό φίλο της σελίδας, Χρήστο Λευκιμιώτη, το οποίο σκιαγραφεί την ιστορία του θεσμού, από τα τέλη 50ς μέχρι και σήμερα. Τον ευχαριστώ θερμά για τη συνδρομή του!

Το κείμενο αυτό θα προσπαθήσει να παρουσιάσει μερικά ενδιαφέροντα, πιστεύω, στοιχεία, για τους 62 τελικούς που έχουν διεξαχθεί, 39 στα πλαίσια του Κυπέλλου Πρωταθλητριών και 23 για την Euroleague. Το 2020 λόγω covid δεν διεξήχθη η διοργάνωση.

Ας δούμε λίγο πως έχουν διαμορφωθεί τα πράγματα από το 1958 μέχρι σήμερα...

Έτος	Όνομα διοργάνωσης	Διοργανώτρια Αρχή	Τρόπος διοργάνωσης τελικού
1958 - 1961	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Διπλός τελικός στις έδρες των 2 ομάδων (χωρίς παράταση)
1962	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Μονός τελικός σε ουδέτερη έδρα (χωρίς παράταση)
1963 - 1965	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Διπλός τελικός στις έδρες των 2 ομάδων (χωρίς παράταση)
1966 - 1967	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Final 4 (χωρίς παράταση)
1968 - 1971	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Μονός τελικός σε ουδέτερη έδρα
1972 - 1987	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Μονός τελικός σε ουδέτερη έδρα
1988 - 1991	Κύπελλο Πρωταθλητριών	FIBA	Final 4
1992 - 1996	European League	FIBA	Final 4
1997 - 2000	Euroleague	FIBA	Final 4
2001	Euroleague	ULEB	Best of five
2002 - 2021	Euroleague	ULEB	Final 4

Η παράταση ως μέτρο διευθέτησης ενός ισόπαλου αγώνα ξεκίνησε το 1969. Μέχρι τότε ένας ισόπαλος αγώνας ή ένας διπλός τελικός με την ίδια διαφορά, επαναλαμβανόταν την επόμενη μέρα.

Πριν τα κλειστά συμβόλαια της Euroleague κλπ. η κατάσταση ήταν ως έξης: οι πρωταθλήτριες ομάδες των χωρών συμμετείχαν στο κύπελλο Πρωταθλητριών της επομένης περιόδου, επίσης η κάτοχος του κυπέλλου είχε δικαίωμα να συμμετέχει ξανά στη διοργάνωση την επόμενη χρονιά (άσχετα με την κατάκτηση ή όχι του εγχώριου πρωταθλήματος).

Το 1986 η FIBA αποσύρει τον κανονισμό του δικαιώματος αυτόματης επαναδιεκδίκησης του τροπαίου για την κάτοχο του τροπαίου. Η Cibona το 1986 νίκησε μεν την Zalgiris στον τελικό της Βουδαπέστης αλλά έχασε τον τίτλο στην Γιουγκοσλαβία από την Zadar λίγους μήνες μετά (ενδιαφέρουσα ιστορία το πως και το γιατί) και τελικά κατέληξε το 1987 να δηλώσει συμμετοχή στο κύπελλο Κυπελλούχων (το οποίο και κατέκτησε) και όχι στο κύπελλο Πρωταθλητριών.

Disclaimers:

1. Tο παρόν κείμενο δεν συντάσσεται με την επικρατούσα άποψη ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της Euroleague και του “παλιού & ορθόδοξου” κυπέλλου Πρωταθλητριών ομάδων Ευρώπης και θα συνεχίσει να δίνει άοκνο αγώνα μέχρι να αποκατασταθεί η αλήθεια. Παρ’ όλα αυτά και για την διευκόλυνση των αναγνωστών “η Euroleague” αντιμετωπίζεται ως συνέχεια του κυπέλλου Πρωταθλητριών σε αρκετά σημεία.

2. Το παρόν κείμενο απορρίπτει μετά βδελυγμίας την ύπαρξη της Suproleague (2001, νικήτρια Maccabi Tel Aviv) παρά τους λαϊκούς θρύλους, μύθους και λεχθέντα ότι κάποτε υπήρξε αυτή η διοργάνωση.

3. Αν και τα ανόμοια πράγματα δεν αθροίζονται (βασική αρχή των Μαθηματικών) για ευκολία - unless stated otherwise -  τα Final 4 του κυπέλλου Πρωταθλητριών θα αθροίζονται με αυτά της Euroleague με σημείο αρχής το Final 4 της Μπολόνιας το 1966 (και όχι αυτό της Γάνδης το 1988).

Εμπρός των τελικών……. οι ηττημένοι

Συνήθως τέτοια κείμενα ξεκινάνε με ύμνους και σχόλια για τους νικητές, υπάρχουν όμως και οι ηττημένοι.

Maccabi Tel Aviv: ρεκόρ: 5 νίκες - 9 ήττες, ποσοστό νικών 36%.

Η Maccabi Tel Aviv στις 7 Απριλίου 1977 στη Hala Pionir (Βελιγράδι) έπαιξε τον πρώτο της τελικό για το κύπελλο Πρωταθλητριών, με αντίπαλο την Mobilgirgi Pallacanestro Varese τον οποίον και κέρδισε. Οι επόμενες δεκατρείς παρουσίες της σε τελικούς δεν ήταν όλες το ίδιο ευχάριστες.

Από τις ομάδες με ποσοστό νικών < 50%, αλλά με τουλάχιστον δυο (2) κατακτήσεις η ομάδα του Ισραήλ με τις εννιά (9) ήττες σε τελικούς Πρωταθλητριών / Euroleague είναι η “χειρότερη” ομάδα. Περισσότερες ήττες, δέκα (10) έχει μόνο η Real Madrid αλλά με ποσοστό νικών 56%.

Από τις εννιά (9) ήττες της Maccabi Tel Aviv, οι πέντε (5) ήταν συνεχόμενες (1982, 1987, 1988, 1989 & 2000) πέφτοντας δύο φορές το 1987 & το 1988, “θύμα” της μεγάλης Olympia Milano.

Barcelona: ρεκόρ 2 νίκες - 5 ήττες, ποσοστό νικών 29%. 

Η ομάδα της Καταλανίας έχει το χειρότερο ρεκόρ από τις ομάδες που έχουν τουλάχιστον δύο κατακτήσεις Πρωταθλητριών/Euroleague. 

Πριν την πρώτη της νίκη σε τελικό για την Euroleague το 2003, στο Final 4 που φιλοξένησε στην έδρα της, η Barcelona είχε πέντε (5) συνεχόμενες ήττες στους τελικούς των διοργανώσεων 1984, 1990, 1991, 1996 & 1997, οι δυο μάλιστα (1990 & 1991) από την τεράστια Yugoplastika. 

Olympiacos: ρεκόρ 3 νίκες - 5 ήττες, ποσοστό νικών 38% 

Η ομάδα από τον Πειραιά είναι η τρίτη “χειρότερη” ομάδα με ποσοστό νικών < 50% αλλά με τουλάχιστον δυο κατακτήσεις. Με (8) παρουσίες σε τελικούς, όλοι σε Final 4, είναι 2ος σε παρουσίες σε τελικούς Final 4 πίσω μόνο από την Maccabi Tel Aviv που έχει εννιά (9) παρουσίες. Ο Olympiacos έχασε τους τελικούς των διοργανώσεων 1994, 1995, 2010, 2015 & 2017, με τη Real Madrid να αποδεικνύεται δύσκολος αντίπαλος τόσο το 1995 όσο και το 2015 επί Ισπανικού εδάφους.

Ακολουθούν οι: 

Virtus Bologna: ρεκόρ 2 νίκες - 3 ήττες, ποσοστό νικών 40% 

Fenerbahce: ρεκόρ 1 νίκη – 2 ήττες, ποσοστό νικών 33% 

Baskonia, Benneton Treviso, Spartak Brno & Academic Sofia με ρεκόρ 0 νίκες – 2 ήττες

Γήπεδα, Πόλεις, χώρες, τελικοί, F4 κλπ...

Μεταξύ 1958 και 1965 οι τελικοί του Πρωταθλητριών ήταν διπλοί, εξαίρεση ο τελικός του 1962 που ήταν μονός. Από το 1966 και μετά οι τελικοί του Πρωταθλητριών & της Euroleague είναι είτε μονοί τελικοί, είτε  Final 4, με εξαίρεση το 2001 που για την Euroleague o τελικός ήταν σε “best of 5”.

Το πρώτο F4 διεξήχθη το 1966 (Μπολόνια, Ιταλία) με την συμμετοχή των Simmental Milano (νικήτρια), Slavia Prague, CSKA Moscow & AEK. 

Ακολούθησαν κάποια χρονιά με μονούς τελικούς και από το 1988 και μετά έχουμε Final 4. Το 1ο Final 4 για τη σύγχρονη εποχή – το 3ο όμως συνολικά – διεξήχθη το 1988 στη Γάνδη του Βελγίου, με τη συμμετοχή των Tracer Milano (νικήτρια), Maccabi Tel Aviv, KK Partizan & Άρη και πρώτο MVP βραβείο για τον Αμερικάνο Bob McAdoo.

Από το 1966 και μέχρι το 2021 (θα) έχουν διεξαχθεί 55 τελικοί, 21 μονοί τελικοί και 34 Final 4.

Οι 55 αυτοί τελικοί έχουν διεξαχθεί σε:

- 15 διαφορετικές χώρες 

- 31 διαφορετικές πόλεις

- 38 διαφορετικά γήπεδα 

Κυρίως σε εννιά χώρες:

- Ισπανία (10) 

- Γερμάνια & Γαλλία από (8)

- Ιταλία, Ελλάδα, Βέλγιο & Ελβετία από (4)

- Ισραήλ & Τουρκιά από (3)

Με τις πιο συχνές πόλεις διεξαγωγής να είναι: 

- Βαρκελώνη (4)

- Βερολίνο, Γενεύη, Κωνσταντινούπολη, Μαδρίτη, Μοναχό, Παρίσι & Τελ Αβίβ από (3)

Τα γήπεδα που έχουν φιλοξενήσει του περισσότερους τελικούς είναι:

- Yad Eliyahu (Τελ Αβίβ), Paris de Bercy (Παρίσι), Patinoire des Vernets (Γενεύη) & Palau Sant Jordi (Βαρκελώνη) από (3) φορές.

Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στο Patinoire des Vernets, που αν και παγοδρόμιο φιλοξένησε τρεις μονούς τελικούς για το κύπελλο Πρωταθλητριών (1962, 1976 & 1984), τους περισσοτέρους από κάθε άλλο γήπεδο! Να θυμίσουμε ότι το συγκεκριμένο είναι το γήπεδο όπου o PAOK το 1991 κέρδισε το κύπελλο Κυπελλούχων.

Το Yad Eliyahu στο Τελ Αβίβ έδρα και της Maccabi Tel Aviv που μετονομάστηκε σε Nokia Arena & το ΣΕΦ είναι τα μοναδικά γήπεδα που έχουν φιλοξενήσει τόσο μονούς τελικούς όσο και Final 4. 

- Yad Eliyahu: Το 1972 φιλοξένησε τον μονό τελικό Varese - KK Split καθώς και τα Final 4 του 1994 και του 2004 

- ΣΕΦ: Το 1985 φιλοξένησε τον μονό τελικό Cibona - Real Madrid καθώς και τo Final 4 το 1993

Final 4 time…

Το 1966 και το 1967 έγιναν τα δυο πρώτα Final 4 για το κύπελλο Πρωταθλητριών, από το 1988 μέχρι και το 2021 έχουν γίνει άλλα 32 Final 4 τόσο για το Πρωταθλητριών όσο και για την Euroleague, εξαίρεση το 2001 που ο τελικός κρίθηκε σε “best of 5”. 

Συνολικός αριθμός Final 4: 2+32

Μέχρι το 2021 τα Final 4 έχουν διεξαχθεί σε

- 12 διαφορετικές χώρες

- 21 διαφορετικές πόλεις

- 22 διαφορετικά γήπεδα 

και σε επτά κυρίως χώρες

- Ισπανία (9) !!

- Γερμάνια (5) !!!!!

- Ιταλία (4)

- Γαλλία, Ελλάδα & Τουρκιά από (3)

- Ισραήλ (2)

Οι πόλεις που έχουν φιλοξενήσει τα περισσότερα Final 4 είναι: 

- Παρίσι, Βαρκελώνη & Κωνσταντινούπολη από (3)

- Βερολίνο, Μαδρίτη, Μοναχό, Σαραγόσα, Τελ Αβίβ από (2)

Τα γήπεδα που έχουν φιλοξενήσει τα περισσότερα από τα Final 4 είναι: 

- Paris de Bercy (Παρίσι), Palau Sant Jordi (Βαρκελώνη) από (3) φορές.

- Olympiahalle (Μόναχο), Pabellon Prince Felipe (Σαραγόσα), Palacio de Deportes (Μαδρίτη), Yad Eliyahu (Τελ Αβίβ) & Sinan Erdem Dome (Κωνσταντινούπολη) από (2) φορές.

Στις 25 Μαρτίου 1982, το Sporthalle (Κολωνία) φιλοξένησε τον 25ο τελικό του Πρωταθλητριών μεταξύ Pallacanestro Cantu και Maccabi Tel Aviv. Η Pallacanestro Cantu με τη νίκη της (86-80) έγραψε ιστορία αφού έγινε η πρώτη Ευρωπαϊκή ομάδα που κατακτούσε και τα τρία Ευρωπαϊκά κύπελλα. Στις 30 Μαίου 2021, στο Lanxess Arena (Κολωνία), θα διεξαχθεί ο τελικός του 34ου Final 4. Πόσο πιθανό, 39 χρόνια μετά τον ιστορικό άθλο της Pallacanestro Cantu, μια άλλη Ιταλική ομάδα να ξαναγράψει ιστορία στην ίδια πόλη;

Ατομικά, ομαδικά ρεκόρ και λοιπά

Παρακάτω υπάρχουν αναφορές σε ατομικά & ομαδικά ρεκόρ καθώς και λοιπά μάλλον ενδιαφέροντα στοιχεία.

Pallacanestro Varese: Η ομάδα από την πόλη Βαρέζε, της βορείου Ιταλίας, είναι η μοναδική ομάδα που ήταν παρούσα σε 10 συνεχόμενους τελικούς του κυπέλλου Πρωταθλητριών με αποτέλεσμα 5 νίκες - 5 ήττες.

Οι τελικοί της Varese μεταξύ 1970 – 1878 και “οι επιδόσεις” της.

- Με Real Madrid (1974, 1975, 1976 & 1978), με ρεκόρ 2 νίκες – 2 ήττες

- Με CSKA Moscow (1970, 1971 & 1973), με ρεκόρ 2 νίκες – 2 ήττα 

- Με Jugoplastika (1972), με ρεκόρ 1 νίκη – 0 ήττες 

- Με Maccabi Tel Aviv (1977), με ρεκόρ 0 νίκες – 1 ήττα

- Με Bosna Sarajevo (1979), με ρεκόρ 0 νίκες – 1 ήττα.

Πάμε Final 4?: 

Οι περισσότερες και οι σημαντικότερες παρουσίες στα 34 Final 4 (μέχρι το 2021) τόσο για το Πρωταθλητριών όσο και για την Euroleague. 

Ομάδα	Συμμετοχές σε Final 4	Winner	Runner up
CSKA Moscow	19 φορές	5 φορές	3 φορές
Barcelona	15 φορές	2 νίκες	4 φορές
Real Madrid	11 φορές	4 νίκες	2 φορές
Maccabi Tel Aviv	11 φορές	3 νίκες	6 φορές
Panathinaikos	10 φορές	6 νίκες	-
Olympiacos	10 φορές	3 νίκες	5 φορές

(CSKA Moscow & Barcelona συμμετέχουν στο Final 4 του 2021, χωρίς όμως να είναι γνωστά τα αποτελέσματα των αγώνων τους την στιγμή που γραφόταν το κείμενο) 

H CSKA Moscow έχει το ρεκόρ συμμετοχών σε Final 4 με 19 μάλιστα αυτή του 2021 θα είναι ή ένατη συνεχόμενη που αποτελεί ρεκόρ. Ο πολυνίκης των Final 4 είναι ο Panathinaikos με 6 νίκες σε 6 συμμετοχές στους τελικούς.

And the winner is…

Ομάδα	Συμμέτοχες σε τελικούς	Winner	Runner up	% νικών
Real Madrid	18 φορές	10 φορές	8 φορές	56%
CSKA Moscow	14 φορές	8 φορές	6 φορές	57%
Panathinaikos	6 φορές	6 φορές	-	100%
Maccabi Tel Aviv	14 φορές	5 φορές	9 φορές	36%
Pallacanestro Varese	10 φορές	5 φορές	5 φορές	50%
Yugoplastika/POP’84	4 φορές	3 φορές	1 φορά	75%
Riga ASK	4 φορές	3 φορές	1 φορά	75%
Olympia Milano	5 φορές	3 φορές	2 φορές	60%
Olympiacos	8 φορές	3 φορές	5 φορές	38%
Pallacanestro Cantu	2 φορές	2 φορές	-	100%
Cibona	2 φορές	2 φορές	-	100%
Virtus Bologna	5 φορές	2 φορές	3 φορές	40%
Barcelona	7 φορές	2 φορές	5 φορές	29%

 

- Riga ASK (1958, 1959 & 1960) & Yugoplastika/POP’84 (1988, 1989 & 1990) οι μοναδικές ομάδες με 3-peat.

- Pallacanestro Varese & Real Madrid έχουν κάνει 2 φόρες back-to-back κατακτήσεις

- Olimpia Milano, Maccabi Tel Aviv, Pallacanestro Cantu, Cibona & Olympiacos έχουν μια back-to-back κατάκτηση.

6/6 και οι εμφύλιοι: 

Οι έξι πρώτοι τελικοί του κυπέλλου Πρωταθλητριών, από το 1958 μέχρι το 1963, κερδήθηκαν από Σοβιετικές (ενωμένες) ομάδες, τρεις φορές και μάλιστα συνεχόμενες η ASK Riga, δυο η CSKA Moscow και μια η Dinamo Tbilisi. To 1960 και το 1961 είχαμε και τους δυο πρώτους “εμφύλιους”, o πρώτος εμφύλιος ήταν το 1960 μεταξύ της Γεωργιανής Dinamo Tbilisi στον διπλό τελικό με την Λετονική ASK Riga και νικήτρια την ASK Riga. Το 1961 η ASK Riga αναμετρήθηκε σε διπλούς τελικούς με CSKA Moscow και νικήτρια την CSKA Moscow.

Έπρεπε να περιμένουμε 22 χρόνια και τον τελικό της Γκρενόμπλ στις 24/3/1983 μεταξύ των Pallacanestro Cantu (με το όνομα Ford Cantu) και της Olimpia Milano (με το όνομα Billy Milano) και νικήτρια για μόλις ένα πόντο την Pallacanestro Cantu προκειμένου να ξαναδούμε εμφύλιο. Ο αγώνας κρίθηκε στο τελευταίο δευτερόλεπτο με το χαμένο σουτ του Vittorio Gallinari (πατέρας του Danilo Gallinari).

1,2,3 φτου και βγαίνω:  

Μέχρι το 1969 η παράταση δεν ήταν “μέθοδος” επίλυσης ενός ισόπαλου αγώνα, επίσης το ίδιο ίσχυε – ως μη λύση – και όταν οι τελικοί ήταν διπλοί… Το 1963 ο 6ος κατά σειρά τελικός για το κύπελλο Πρωταθλητριών ήταν διπλός, δηλαδή από έναν στην έδρα των δυο αντιπάλων. Η ομάδα με συνολικά την μεγαλύτερη διαφορά και στα δυο παιχνίδια κέρδιζε το τρόπαιο. 

1ος τελικός 23/07/1963 Frontin “Fieste Allegre” Μαδρίτη

Real Madrid – CSKA Moscow (86-69, +17π υπέρ της Real Madrid)

2ος τελικός 31/07/1963 Sportvnij Palas Μόσχα 

CSKA Moscow - Real Madrid (91-74, +17π υπέρ της CSKA Moscow)

Eν τη απουσία της παράτασης, ως λύση, την επόμενη (01/08/1963), διεξήχθη 3ος αγώνας στη Μόσχα προκειμένου να βρούμε τον νικητή.

3ος τελικός 01/08/1963 Sportvnij Palas Μόσχα 

CSKA Moscow - Real Madrid (99-80) και η CSKA Moscow στο τρίτο παιχνίδι εξασφαλίζει τον δεύτερο της τίτλο. 

Και μια και δυο….. παρατάσεις: 

Αφού βρήκαμε την παράταση είπαμε να το πάμε στα άκρα. Στις 24 Απριλίου 1969 το Palacio Municipal de Deportes (Βαρκελώνη) φιλοξενεί τον 12ο τελικό του κυπέλλου Πρωταθλητριών μεταξύ CSKA Moscow και Real Madrid, οι οποίες έπαιξαν όχι μια άλλα δυο παρατάσεις, ο μοναδικός τελικός που έχει κριθεί σε δυο παρατάσεις.

Οι Segej Belov (CSKA Moscow), Vladimir Andreev (CSKA Moscow), Wayne Brabender (Real Madrid) & Miles Aiken (Real Madrid) έπαιξαν και στα 50’ του  αγώνα.

CSKA Moscow – Real Madrid 

Μετά από 40’ (81-81)

Μετά από 45’ (93-93)

Μετά από 50’ (103-99)

Πρώτος σκόρερ του αγώνα ήταν ο γίγαντας (2.15μ) Vladimir Andreev της CSKA Moscow με 37π και 11ρ.

Στους 51 τελικούς (Πρωταθλητριών & Euroleague) που ακολούθησαν αυτόν του 1969 μόλις δυο κρίθηκαν στην παράτασή:

Έτος	Διοργάνωση	Τελικός	Στα 40’	Στα 45’
2014	Final 4 No28, Μιλάνο	Maccabi Tel Aviv – Real Madrid	73 - 73	98 - 86
2016	Final 4 No30, Βερολίνο	CSKA Moscow - Fenerbahce	83 - 83	101 - 96